Wat een vraag. Wie wil immers niet gelukkig zijn?
En daarom kan ik moeilijk begrijpen waarom wij ons liever fleurig laten ketenen dan eenvoudig vrij en gelukkig te leven.
Een artikel in twee delen.
In dit eerste artikel probeer ik te antwoorden op volgende vragen: wat is gelukkig zijn, hoe gelukkig is de homo sapiens in de wereld en waarom zijn de mensen in de ‘rijke’ landen niet gelukkiger?
In het tweede artikel beschrijf ik een aantal signalen van hoop op beterschap en geef ik een paar regels voor geluk mee.
Wat is gelukkig zijn?
Geluk, gelukkig zijn, begrippen die moeilijk eenduidig te definiëren zijn. Het heeft te maken met een subjectief gevoel van welzijn. Het mooie aan geluk is wel dat iedereen, zwart of wit, arm of rijk, christen of moslim gelukkig kan zijn.
Naast gezondheid en liefde word gelukkig zijn heel dikwijls in verband gebracht met tevredenheid, vrijheid en rechtvaardigheid.
Vele geleerden benadrukken dat tevredenheid een belangrijke, zo niet de belangrijkste sleutel tot geluk is. Tevreden zijn met wat je hebt, en …niet hebt maakt gelukkig. Verlangen naar steeds meer maakt leeg en ongelukkig.
Zich vrij voelen is een ander veel geciteerde voorwaarde voor geluk. Angst en ketens zijn immers geluk remmers. De Amerikaanse socioloog Ronald Inglehart stelt dat geluk sterk samenhangt met een gevoel van individuele vrijheid: hoe vrijer, hoe gelukkiger.
Streven naar een rechtvaardigere wereld is niet alleen een nobel doel, maar schept ook een klimaat waarin zich gelukkig voelen makkelijker kan gedijen.
Hoe zou ik me echt goed kunnen voelen met een beleid dat miljarden spendeert opdat ik het vliegtuig in Antwerpen kan nemen en mijn appartement goedkoop kan laten kuisen, maar er tegelijkertijd niet in slaagt het aantal kinderen dat met een lege brooddoos naar school moet te verminderen? Hoe kun je , als je een moreel kompas hebt, je goed voelen als je naast je het aantal armen, uitgestotenen, enz.… ziet toenemen? Onrecht, ervaren of waargenomen, bedrukt gevoelens van blijdschap en geluk.
Hoe gelukkig is de wereld?
De bovenstaande grafiek probeert in beeld te brengen hoe (on)gelukkig de mensen zich in de wereld voelen.
Vooreerst zien we dat de rode balkjes (ongelukkig) het hoogst zijn in de rijkste landen. En dat zelfs in deze landen de groene balkjes (gelukkig) niet veel hoger liggen dan in de andere landen.
Eigenlijk zijn de Costa Ricanen gelukkiger dan de Amerikanen ondanks ze meer dan 5 keer armer zijn dan de VS!
De verklaring voor deze paradoxale vaststellingen is uiteraard een combinatie van factoren. Maar mijns inzien is een van de belangrijkste toch de excessen van het neoliberaal marktfundamentalisme. Het systeem kan er wel prat opgaan dat er nu veel meer mensen lijden aan obesitas dan aan honger!
De economie groeit, de mensen gaan erop achteruit. Inderdaad, het welzijn van de mensen in de rijke landen gaat achteruit, ook in ons eigenste landje. Volgens de Wereld Gezondheidsorganisatie is depressie inmiddels volksziekte nummer één. ‘Ons grootste tekort vind je niet op een begroting, maar in onszelf. Het is een tekort aan zingeving. Een tekort aan spel’ schrijft Rutger Bregman hieromtrent in zijn boek ‘De meeste mensen deugen ‘.
Deze grafiek illustreert ook goed het beroemde citaat van Robert Kennedy : ‘Het bruto nationaal product (GDP) meet alles, behalve dat wat het leven de moeite van het leven waard maakt.’
Neoliberalisme.
Ons huidig westerse, ‘goddelijk’ systeem – centocratie en marktfundamentalisme – is ziekmakend. Het is immers de boeman van tevredenheid, vrijheid en rechtvaardigheid. En dus van het welzijn van de mens.
Het marktfundamentalisme heeft veel welvaart gecreëerd, maar inderdaad weinig welzijn. Bovendien zorgt het ook voor heel wat ellende, gaande van een ecologische ramp over de uitputting van mens en planeet tot een steeds groeiende ongelijkheid. En de groei dwang ketent mensen in een weinig welzijn bevorderende ratrace… En de overheid laat als een trouwe lakei van het systeem begaan…
De gecreëerde rijkdom is haast volledig gegaan naar de zakken van een minderheid. Inderdaad, sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw zagen veel burgers hun koopkracht afkalven, terwijl de welvaart van de allerrijkste bovenlaag bleef groeien. Een minderheid die bovendien haast geen belastingen moet betalen en dus niet solidair is met de rest. Deze toenemende ongelijkheid (in rijkdom én behandeling) kruipt onder de huid van mensen en tart elk rechtvaardigheidsgevoel.
En in zijn fetisj voor groei dwingt het systeem ons via allerlei slimme technieken (reclame, hyping, media, marketing, enz) om altijd maar meer en meer te consumeren. Het systeem creëert een ‘eeuwig verlangen naar meer’, maar geen voldoening! Het besef dat we genoeg hebben wil de markt bannen. Het systeem is dus een permanente aanslag op gevoelens van tevredenheid en vrijheid!
Pour vivre heureux…
‘Vivons caché’ luidde het devies vroeger.
Nu is het ‘vivons branché’ geworden. Waar men vroeger zijn privé leven niet te grabbel gooide, is exhibitionisme de troef geworden. Alles wordt ‘in de groep gesmeten’ en gedeeld. De wereld lijkt wel een grote verzameling groepen van ‘vrolijke, vrolijke vrienden’ te zijn geworden. Alles moet leuk en leuker zijn tot men er zelfs ‘leukemie’ van krijgt. Sommigen lijden nu zelfs aan ‘fomo’ (fear of missing out) als ze er niet eens bij kunnen zijn….
Maar achter deze gemaakte vrolijkheid schuilt een poel van dwaasheid, waanzin, extremisme, desinformatie, onverdraagzaamheid, haat, jaloersheid, enz.. Nuances en argumenten bestaan niet meer in deze fake wereld, alleen slogans, emojis en opgestoken vingertjes. Achter al deze verbondenheid schuilt mijns inzien veel leegheid, rusteloosheid en eenzaamheid….
En wat doen de Facebooks, Googles en Tiktoks met alle onze gegevens? Ze verdienen er in ieder geval big money mee door ze te verkopen op de markt. Algoritmes gebruiken onze digitale sporen om ons zo nog beter te kunnen bestoken met allerlei voorstellen voor dingen/diensten die we niet nodig hebben….
Vandaar mijn vraag: heeft ‘vivons branché’ ons gelukkiger gemaakt? Of bloeit het ware geluk niet het schoonst verborgen?
Autoritaire overheden.
Met de verrechtsing van het politieke klimaat, vertonen overheden meer en meer autoritaire trekken. Geboden, verboden, voorwaarden, controles, camera’s, drones, algoritmes en tutti quanti worden ingezet om iedereen binnen de vooropgestelde lijnen van ‘werken en consumeren’ te doen lopen. Meer en meer wordt iedereen die buiten de norm valt (te arm, werkloos, te weinig kennis van het Nederlands, enz..) geminacht en zelfs uitgesloten van openbare diensten en de sociale zekerheid.
Ons zelfbeschikkingsrecht wordt meer en meer uitgehold. 2022 was dan ook het zoveelste jaar waarin de vrijheid, zoals gemeten door de NGO Freedom House achteruit boerde!
Inperking van onze bewegings- en meningsvrijheid, beperkingen van onze solidariteit en een dwingende omgeving zijn een slechte voedingsbodem voor geluk.
Maar er is hoop op beterschap….
#Democracy #Free markets #Freedom #Happiness #Social media
Volgend artikel op 28/04/2023:
Hoopvolle signalen om gelukkiger te worden.
