Sinds de jaren 1970 leven we onder de knoet van het neoliberale marktfundamentalisme.
In een reeks artikelen zal ik pogen het neoliberalisme te fileren in zijn wel- en wandaden. Na dit inleidend artikel, volgen nog artikels omtrent de rol van de overheid, over dromen en nachtmerries en tenslotte over de vraag of het marktfundamentalisme al dan niet gederadicaliseerd moet worden.
Het neoliberalisme is god.
Het neoliberalisme of marktfundamentalisme is een ideologie die het wilde kapitalisme vrij spel wil geven met minimale overheidsinterventie. De economie is god en regeert de wereld.
De markt weet het immers het best en een ‘onzichtbare hand’ zal wel zorgen dat iedereen een paar kruimeltjes krijgt van de vooruitgang, aldus het dogma.
De overheid moet zich beperken tot belastingen verlagen voor bedrijven en de beter begoeden, besparen in de sociale uitgaven, zorgen voor gunstige bedrijfsomstandigheden en de bedrijven steunen wanneer dat nodig is.
En …in samenwerking met de media en de economische actoren, het volk koest houden met allerhande nepverhaaltjes en zondebokken om hen te overtuigen dat het marktfundamentalisme de best mogelijke oplossing is. Voilà, het systeem in een notendop.
Groei, groei en nog eens groei!
Zoals een fiets valt als je er niet op blijft rijden, valt het marktfundamentalisme als we niet met zijn allen steeds meer en meer consumeren.
Figuur 1 toont de spectaculaire groei van onze welvaart(BNP), veel sneller dan de bevolkingstoename. Het marktfundamentalisme kan dus goede cijfers voorleggen…
Een paar bedenkingen bij die groei-verslaving.
- Groei, groei, maar ten koste van wat? Is deze illusie houdbaar op een ‘eindige’ planeet? Hoe lang kunnen we de planeet nog blijven vernietigen voordat hij ons zal vernietigen? De ‘Earth Overshoot Day’ valt jaar na jaar vroeger!
- Meer en meer mensen stellen vragen bij deze groei-obsessie. Zo beschreef Philipp Blom ooit prachtig dat ‘groei de oudste, meest verspreidde en langst gedoogde tiran ter wereld ’ is. En in zijn boek ‘Minder is meer’ beweerd Jason Hickel dat ‘ een onbeperkte economische groei voor de aarde is wat een kankergezwel is voor het menselijk lichaam.’
- De welvaart is fors gestegen, maar zou het welzijn van de mensheid ook fors gestegen zijn? Maakt altijd maar meer-en-meer ook gelukkiger? Laat ons niet vergeten dat het BNP alles meet, behalve dat wat het leven de moeite van het leven waard maakt zoals Robert Kennedy het ooit verwoordde.
- Met deze cijfers voor ogen zou een alien vreemd opkijken moest hij in een grote stad neerstrijken en zien hoe op de ene plek mensen van ellende en honger ‘ eten zoeken in een hoop rotte kadavers’ terwijl een paar straten verder mensen omkomen van obesitas…
Productiviteit & lonen.
In afbeelding 2 zie je de evolutie van de productiviteit en de lonen sinds 1950. Alhoewel het hier om Amerikaanse cijfers gaat, is dit een wereldwijde trend.
De stijging van de productiviteit is te danken aan de geweldige, wereldwijde evolutie van kennis, wetenschap en technologie: digitalisatie, robotisatie , automatisatie, artificiële intelligentie, herstructureringen, enz., dragen allen hun steentje bij. Zovele exponenten van het menselijke vernuft, van de homo sapiens in actie.
Deze enorme productiviteitsgroei maakt het mogelijk om met steeds minder mensen steeds meer te produceren. Tegenwoordig wordt met minder dan de helft van het aantal arbeiders evenveel geproduceerd als dertig jaar geleden.
Dit, samen met de globalisatie (in tegenstelling tot mensen kunnen bedrijven en kapitaal zich vestigen waar ze willen), verklaart waarom de lonen minder snel stijgen dan de productiviteit. Een te veel aan arbeiders maakt ze makkelijk vervangbaar wat de loonkost en hun macht drukt. Ter illustratie het gemiddelde loon van een arbeider is vandaag in de VS even hoog als in 1970!!!
Voornamelijk sinds de jaren 1980’ zien we de dat de lonen de productiviteit niet meer volgen. En de kloof wordt steeds groter. Economisten noemen deze kloof ‘ the great decoupling’.
Enkele bedenkingen bij ‘the great dcoupling’.
- Uiteraard gaat het hier om de loonmassa van de uitvoerende werknemers. De lonen van leidinggevenden (CEO’s, enz) kenden een heel andere evolutie en zijn de laatste dertig jaar enorm gestegen. In De Standaard van 31/10/2020 kon je dit lezen: “Bij de 350 grootste bedrijven schommelde de vergoeding voor de ceo in 2018 rond de 17 miljoen dollar. Terwijl een bedrijfsleider in de jaren 60 gemiddeld twintig keer meer verdiende dan zijn doorsneewerknemer, was dat in 2019 bijna driehonderd keer zoveel. Die gewone werknemers gingen er nauwelijks op vooruit.” En zeggen dat Plato ooit beweerde dat de rijkste nooit meer dan vier keer rijker mocht zijn dan de armste.
- Veel van de R&D achter deze enorme productiviteitsgroei wordt betaald door de belastingbetaler (subsidies)….maar de vruchten (winsten) verdwijnen steeds weer in de zakken van de privé-sector! Volgens de neoliberale logica: investeringen en verliezen subsidiëren, winsten privatiseren!
- Meer produceren met steeds minder mensen is een positieve evolutie. Dit is echte vooruitgang. Van ‘full employment’ naar ‘null employment’ moet het doel zijn. Maar dan mogen we uiteraard de mensen die overbodig geworden zijn in het productieproces niet achterlaten. Ook zij hebben recht op een vol- en menswaardig leven! Daarom moeten we anders, out of the box, gaan kijken naar de ‘vrije markt’ en moet de overheid de ‘vrije markt’ durven om te vormen naar een ‘wijze markt’ waar vooruitgang en welzijn primeren. En waar de winsten van de vooruitgang correct worden verdeeld over de samenleving. Niet langer het BNP, maar het BNW (BN welzijn of geluk) moet de maatstaf worden. Dit is een evolutie een homo sapiens waardig.
- Politici die vandaag nog denken in termen van ‘jobs, jobs, jobs’ en ‘een werkgelegenheidsgraad van 80%’ zijn geen visionaire vooruitgangsdenkers maar korte termijn denkers, huichelaars. Ze stellen de problemen alleen maar uit. Eigenlijk zouden ze beter zichzelf activeren!
Evolutie beurskoersen.
Figuur 3 toont de evolutie van de beurskoersen op lange termijn. Om van te smullen. Groei en stijgende productiviteit leiden tot hogere winstverwachtingen die de beurskoersen alsook de dividenduitkeringen naar de ‘hemel’ stuwden. Alles lijkt op rolletjes te lopen…
In het volgend artikel gaan we dieper in op de rol van de overheid in het neoliberalisme.
#Free markets #Happiness #Job market #Wealth
The post De curven van het neoliberalisme. appeared first on Lhoëst Jean.
Recente berichten
